Werken met hedendaagse rituelen in woonzorggroep Curando

Covid-19 heeft stevig huisgehouden in de Curando-groep. Terwijl de onzekerheid over hoe met dit virus om te gaan zeer groot was, waren de gevolgen in de woonzorgcentra ingrijpend. De vele overlijdens hadden niet alleen rechtstreeks, maar ook onrechtstreeks een grote impact. Er was psychotherapeutische begeleiding voor de zorgverleners en er werd een herdenkingstuin ingericht. 

De continue dreiging dat er iets zeer ergs zou kunnen gebeuren, zorgde voor veel spanning die geen uitweg vond. Het is bewonderenswaardig hoe het personeel er is blijven staan in die heel moeilijke periode. Ondanks de onzekerheid en de verwarring die vooral in de eerste periode groot was, was er bij de medewerkers opvallend weinig ziekteverlet. De inzet en het engagement waren zeer groot, gigantisch. Mensen hebben veel gedragen. 

Na 2,5 jaar was het grote leed achter de rug, maar de draagkracht op. Er was bij de mensen een grote behoefte aan heling. Om weer rust te vinden. Om weer draagkracht te kunnen opbouwen. Het meest zichtbaar bij het middenkader. 

De directie van Curando doet beroep op Corporate Rituals om de mogelijkheden van het werken met hedendaagse rituelen in de woonzorggroep te onderzoeken. Enerzijds vanuit de behoefte aan heling die er nog is als gevolg van de zware impact van Covid op medewerkers en bewoners. En anderzijds om in andere situaties waar nood is aan collectieve heling dienstbaar te zijn.

Heling en leren op verschillende lagen in de organisatie

Op termijn gaat onze opdracht om het ontwikkelen van een heling- en leertraject rond rituelen voor de hele organisaties, waarbij we werken op drie lagen: 

• Healing: Vanuit erkenning van veerkracht en schoonheid die zich de voorbije periode getoond heeft:wat nemen we mee? Hoe versterken we de draagkracht van de organisatie en van elk van haar medewerkers? Hoe geven we wat gebeurd is blijvend een plek?)
• Christelijke Identiteit: Hoe geven we de Christelijke identiteit en waarden een plek in een hedendaagse, toekomstgerichte organisatie?
• Leiderschap: Hoe kan je falen / kwetsbaar zijn in een directiecomité? Hoe geven we ruimte aan ‘moeilijke’ emoties in de leiding van de organisatie zodat het weer kan stromen, ook op andere lagen in de organisatie?

In een eerste fase richten we onze focus op de medewerkers van Curando binnen een specifieke zone. Als antwoord op een concrete teamvraag begeleidden we het zorgteam een co-creatie-traject voor traumaheling en verwerking.

“De samenwerking met Corporate Rituals was integer en professioneel, vertrekkende vanuit een authentieke begeestering die ruimte, tijd en taal creëerde voor een helend ritueel met aandacht voor diversiteit en respect voor ieders uniciteit.”

Wim Vandewiele, stafmedewerker pastoraat en ethiek

Zorgzaam samen stappen zetten 

We kozen er samen met de opdrachtgever voor om op te starten in één zone en vanuit een experimenterende houding. In deze zone was de problematiek niet direct gelinkt aan Covid. 

Een zorgteam gaf vorig jaar aan dat de communicatie blokkeerde. In gesprekken kwamen de diepere kwetsuren en hun ontstaansgeschiedenis naar voor. Er werd steeds meer over gepraat. Er kwam beweging in het team. Stap voor stap gingen we vooruit. Luisterend en voelend. Een introductieworkshop verbindende communicatie bood handvaten voor het communiceren. Vervolgens stonden we met het hele Collective Healing team stil bij de gelaagdheid van het proces. Om dan onze inzichten en ons voorstel voor het ritueel in een co-creatiemoment met de Curando medewerkers af te toetsen en te verfijnen.

Het ritueel zou kort nadien doorgaan, maar werd door een nieuwe Covid-golf enkele maanden uitgesteld. Niet ideaal voor de dynamiek van het proces, maar het gaf de nieuwe leidinggevende de kans om bij het finale moment aanwezig te zijn. Belangrijk voor haar en voor het integreren van de verandering nadien.

Doorheen het hele traject werd ook nauw gecommuniceerd en afgetoetst met de leidinggevenden van de zone, uiteraard met respect voor ieders privacy.

Collectieve healing rituelen in organisaties begeleiden is zorgzaam samen stappen zetten. Veiligheid, vertrouwen en ruimte creëren om wat vaak lang onderdrukt weer te laten stromen. Om wat pijnlijk was even terug aan te kijken en samen te laten gaan. Dan ontstaat weer lichtheid en veerkracht. En is er ruimte voor een hernieuwde, krachtige verbinding.

Met het oog op de bredere doelstelling, het overdragen van inzichten en competenties, liep doorheen het hele traject ook een rechtstreekse communicatielijn met de interne projectcoördinator. En via hem met andere leidinggevenden en het team van pastores.

De ruimte creëren om samen te verwerken 

Op een mooie dag in januari kwamen de teamleden samen voor het verwerkingsritueel, dat velen van hen mee hadden voorbereid. Om samen naar de pijn van het verleden aan te kijken en die vervolgens los te laten. Om elkaar daarin te zien. Om samen de ontspanning en de nieuwe ruimte te voelen, in kwetsbaarheid en verbinding. Om terug de kracht te voelen van dit team, van deze ‘familie’ van mensen die elkaar ondanks alles graag zien. En om er hun plek weer in te nemen. In gelijkwaardigheid. 

Om zoveel mogelijk mensen te kunnen betrekken en om tijdsredenen ging het ritueel door in het woonzorgcentrum zelf. De meerderheid van de teamleden was, ondanks de hoge werkdruk, aanwezig.  

Het ritueel op maat was opgebouwd uit een opeenvolging van kleine rituelen:

• Verwelkomingsceremonie met persoonlijke objecten
• Ontmoeten en samen dragen van de pijn uit het verleden, laag per laag; verbaal en met klei
• Begrafenisritueel in de tuin
• Stilte- en lichtmoment
• Afrondingsritueel: je eigen plek innemen, danken

Zoals altijd sloten we af met een moment van vieren. Bij een drankje en hapje werd de hernieuwde verbinding in de groep voelbaar en zichtbaar. Uitspraken als ‘ik voel me hier thuis, ik zou nooit bij een ander team willen werken’ werden algemeen bijgetreden.

Veiligheid en vertrouwen opbouwen in het Curando team 

Het ritueel – en het hele proces ernaar toe – heeft weer veiligheid en vertrouwen in het team gebracht. De aanvulling met de workshop verbindende communicatie werd als belangrijk ervaren om ook de nodige houvast te vinden in het verwoorden van spanningen en formuleren van bezorgdheden. Door trauma bespreekbaar te maken kwam er heel wat ontspanning in het team. Het gevoel van tweespalt (perceptie van twee groepen) werd doorbroken. Iedereen kan er weer helemaal zijn als mens.

Omdat de vroegere leidinggevenden telkens een centrale rol speelden in de beleefde trauma’s werd in het ritueel ook uitdrukkelijk rond de rol van leidinggevende gewerkt. De plek werd ‘vrij gemaakt’ en de nieuwe leidinggevende kon deze plek voluit innemen. Hetzelfde gold voor nieuwe medewerkers in het – professioneel heel sterke – team. 

Het proces en ritueel zorgden ervoor dat verdere escalatie van onderdrukte spanningen werd vermeden en dat de teamleden weer gemotiveerd en in een sfeer van vertrouwen en veiligheid kunnen samenwerken. Het creëerde ook ruimte voor de nieuwe leidinggevende, die deze ruimte meteen op een krachtige en verbindende manier innam – en voor eventuele nieuwe medewerkers.