Rituele opening van het Onument in Lommel werd meteen een gemeenschapsgebeuren
Een troostplek van rust en verbinding in open lucht
In september-oktober 2022 werd in het dennenbosje op de begraafplaats in Lommel een Onument gebouwd. Het Onument is een plek in de natuur. Een plek van verbinding, samenhorigheid en troost, die letterlijk een plaats wil geven aan gemeenschappelijke en individuele verlieservaringen. Een plek, ook specifiek voor de nagedachtenis aan de vele Covid-19 slachtoffers en van alle anderen die in deze periode overleden zijn, waarvan we niet op een gepaste wijze afscheid konden nemen.
Samen vormen de verschillende Onumenten die in ons land worden gebouwd een netwerk van stilteplekken voor verbinding en rust, maar ook voor ontdekking en ontmoeting in de open lucht.
Co-creatie met de lokale gemeenschap
Het Onument in Lommel werd geopend op 1 november 2022, midden in de herfst. In de Christelijke traditie is dit het feest van Allerheiligen. Reveil organiseert op die dag al jaren ingetogen concerten op de begraafplaats in Lommel. Aan Corporate Rituals werd gevraagd hoe we van de opening van het Onument een gepast ritueel konden maken dat meteen de lokale gemeenschap betrekt en de toon zet voor wat het Onument verder kan betekenen.
“Ook onze stad werd diep getroffen tijdens de coronacrisis. De hele gemeenschap werd overmand door een immens verdriet. Iets wat altijd helpt, is praten met elkaar. Met het Onument krijgt onze stad hiervoor niet alleen een symbolische, maar ook een reële plaats”
burgemeester Bob Nijs (CD&V) in HLN
Cyclus van de natuur toont een andere bril om naar afscheid te kijken
Als leidraad voor dit ritueel werd het wiel van de vier seizoenen of vier windrichtingen gebruikt. Dit wiel verwijst naar de basisstructuur die we overal in de natuur terugvinden. Het is als een plattegrond die de natuur ons toont, die ons op elk moment een plek geeft en situeert ten opzichte van elkaar en van de natuurlijke wereld. Het symboliseert de vier seizoenen, de kringloop van het leven. Het staat ook voor de cyclische tijd, die anders dan de lineaire tijd zelf-vernieuwend is.
In onze Westerse wereld zijn we geneigd de wereld door een lineaire bril te bekijken. We willen vooruit, groeien, altijd verder, altijd meer. Als we dan afscheid moeten nemen van een geliefde lijkt het of er iets doorloopt. De lijn, een leven, stopt. Dat is ook zo, voor wat het leven van deze mens in dit fysieke lichaam betreft. Daarom doet het zoveel pijn, daarom rouwen we.
Het wordt anders als we hiernaar kijken vanuit een andere bril en de cyclus die de natuur ons toont zien en ervaren. Ook dan is er pijn, afscheid, verlies. Maar we ervaren ook de troost en de hoop van iets dat veel groter is. We zijn deel van een groter geheel waarin alles voortdurend verandert. Waarin verlies, loslaten, ook betekent dat er weer ruimte kan ontstaan. Dat uit de leegte en de stilte weer nieuw leven kan groeien.
Muzikanten en kunstenaars aan het woord
Op 1 november namen we de aanwezigen mee doorheen de begraafplaats om te eindigen rond de cirkel van het Onument. Om doorheen een beleving van de vier perspectieven die de natuur ons toont weer wat meer plaats te geven aan wat de afgelopen jaren is gebeurd. Individueel en collectief. In een beweging van verbinding. Met kunst als taal.
Bij dit ritueel hadden we vooral een adviserende rol. Het was mooi hoe een plaatselijke choreograaf/regisseur meteen begreep wat de bedoeling was en het hele proces verder uitwerkte met lokale kunstenaars. Aansluitend bij de traditie van Reveil creëerde hij dit ritueel samen met muzikanten en andere kunstenaars (dansers, woord) uit te streek. Hij nodigde hen aanwezigen ook uit om handelingen uit te voeren, gelinkt aan elementen uit de natuur (bv. met zand uit Lommel).
De opening van het Onument werd in Lommel meteen een gemeenschapsgebeuren. Enkele honderden inwoners lieten zich helemaal meevoeren doorheen dit artistiek-rituele proces. Dit creëerde meteen een sterke betrokkenheid en toonde de kracht die het Onument kan hebben, als plek van stilte en verwerking.